BUUGA DHALAN DOORIS ( Q: 10aad )

 

SHEEKADII LABADII NIN EE DOONTA KU YIMID

Soomaalida dhexdooda waxa caan ka ah laba nin oo doon ku yimid oo 

la kala odhan jiray DAAROOD IYO ISXAAQ/ ISAAQ.

Sida sheekada loo dhigay…

waxa jiray nin carbaha ka yimid gaar ahaan yaman wuxu ka soo dagay 

magaalada maydh.

Dhulkan waxa daganaa reer la dhaho dir, odayga dir wuxu dhalay 4 wiil 

iyo gabadh, gabadha waxa la dhihi jiray doombira dirr.

Ninkii daarood ahaa waxa la siiyay gabadhii doombiro dirr halkaas ayuu 

soomalida kula dhaqmay wuxuuna dhalay 5 wiil.

Daarood wuxuu dhintay sanadkii 1108 milaadiga, waxaana lagu aasay 

magaalada haylan ee gobolka sanaag.

F.G : Mararka qaar waxa la dhahaa odayga daarood waxa uu uu soo 

dilay nin waana uu soo baxsaday wuxuuna yimid magaalada maydh 

wuxu arkay gabdho ceel ka dhaansanaya ka dibna rag ayaa foodeeyay 

darood ayaa ka celiyay gabdhihi gabadh ka mida ayaa aabaheed dirr u 

sheegtay in uu jiro nin maanta garab siiyay odayga dirna uu dhahaayo 

halkuu jooga markaasna ay u tilmaamayaan odaygii dirr ayaa u imanaya 

daarood oo jooga geed hoostii ( geed saaran ) dirr ayaa ku odhanayaa 

gabadhyda ayaa ku siinaya doombiro. Tani waa qisada nabi muuse ee 

ma aha wax run ah

Sheekada labaad…

waxa jiri jiray nin la odhan jiray sheekh isxaaq kaas oo ka yimid 

jasiirada carabta wuxuuna ka soo dagay magaalada maydh wuxu 

guursaday 4 xaas.

Sanadku yimid waxay ahayd 1200 miilaadiga.

F.G : mararka qaar waxa la dhahaa wakhtigii gumaystaha ingiriiska 

ayaa waxa dhacay in gumaystuhu dadka sadex qaybood u qaybiyay 

dabaqada sare dadka ingiriiska ah, dabaqada labaad carabta iyo 

hindidii shaqaalaha ahayd, dabaqada sadexaad dadkii dhulka loogu 

yimid ee soomaalida ahaa ka dibna odayaashii berbera iyo burco ayaa 

yidhi war niyaw innagoo dhulkan iska leh sideen dabaqada sadexaad 

u joogi karnaa carabna noogala sarraysiin karaa iyo hindi, ka dib 

odayaashii waxa ay qaraar ku gaadheen in ay dhaan annagu 

carab ayaa nahay.

SIDA RUNTA AH…. 

 

Soomaalidu sooyaalka ama dhacdada waxa ay ku soo gudbiyaan 3nooc.

1. Maah maah( mararka qaar waxa jira maahmaahyo badan oo soomalidu ay ku muujiso dhacdo ama taariikh beri dhacday.

Tusaale: war mag taadu ma magtii bucur bacayr baa?

Maahmaahdaas waxa la adeegsada marka qof qaan kugu leh ama dayn 

aad wixi inaad siisid uu hadana ku dhaho waxbaa iigu kaa dhiman. 

Qisada bucur bacayr waa boqortooyo soomaalidu lahaan jirtay weliba 

waa kuwii ugu caansana balse dhacdo dhacday markay boqortooyadu 

burburaysay ayaa xikmadaas laga keenay

2. Sugaan ( waa mid ka mid ah qaabka ay soomaalidu wax iskugu soo 

gudbiso.

Tusaale : Ma ogtahay cirkii iyo dhulkii baa isqabsaday cararaqdoodiiye, 

adiguba caqlaad leedehe carar maxaa dhaama.?

Waa gabay tuduciisu halkaas maro wuxu kaga warramaya sayid 

maxamed cabdalle xasan markii ingiriisku diyaaradaha ku soo weeraray, 

gabaygaasi wuxu tilmaamaya taariikh aysan cidna goob joog u ahayn 

qofna uusan buug iyo qalin ku qorin, afrika dadkii ama dalkii ugu 

horeeyay ee diyaarado lagula dagaalamay markii dhul lagaga adkaan 

waayay ayuu tilmaamaya.

3. Sheeko ( waa qaybta 3aad ee ay soomaalidu wax iskugu soo gudbiso 

waana tan ugu saamaynta badan.

Tusaale : sheekada, dhagdheer, carraweelo, wiilwaal, mas duulaaga, 

xabaalo tiiri, sadexda dibi, cigaal shiidaad, hashii ciido.

Dhamaan sheekooyinkaas taariikh ayay xanbaarsan yihiin sheeko 

walbana waxa ka danbaysa taariikh fac wayn oo ay soomaalidu lahaan 

jirtay.

Aan u soo laabano labadii nin ee doonta ku yimid.

Horta sheekadu dhinac way ka sax santahay dhinacna way ka qaldan 

tahay.

35 kun oo sano ka hor dhalashadii nabi ciise (cs) ayay dhacday 

sheekadani labada nin ee doonta ku yimid, magacyadoodu waxa ay 

kala ahayeen DAA’UD IYO YISAK waxayna ahaayeen labadii nin 

ee ugu horeeyay ee yimaaday bariga afrika dhulka ay ka soo dageen 

ee maydh waa run lakin banii adam ma daganayn oo waxa ku noola 

xayaawano duur joog ah.

Labada nin way isla socdeen oo waxa ay ka soo jeedaan reerka barbari ilma xaam ilma nabi nuux cs waana faracii ay soomaalidu ka soo fircantay ama ay ku abtirsadaan.

Ragaasi waa ragii loo diray sahamintii reer barbar marka ay kala 

guureen reer kuush iyo reer misrayim waxa meesha ku soo hadhay 

reer barbar iyo reer kannaan.

Nimankan qisadooda oo dhamaystiran waxa aan ku xusi doonaa qaybta 

boqortooyada barbar.